Αν ως κοινωνική πολιτική ορίσουμε "in διορθωτική ή προληπτική παρέμβαση στην κοινωνική πραγματικότητα με τη λήψη μέτρων που αποσκοπούν στην άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και την προαγωγή της κοινωνικής δικαιοσύνης" και αν στην κοινωνική πρόνοια ενυπάρχει το δικαίωμα του λήπτη της υπηρεσίας να προστατευτεί απο το Κράτος και την κοινωνία, τότε βρισκόμαστε στην καρδιά του προβλήματος των αρχών, των πλαισίων και των ορίων, της θεσμικής εγγύησης της κάλυψης του minimum τουλάχιστον των κινδύνων και της εξασφάλισης του maximum της προστασίας που δικαιούται για να ζει αξιοπρεπώς ένας σύγχρονος άνθρωπος...

Επειδή στα ζητήματα της ποινικής καταστολής και της φυλακής δοκιμάζονται όχι μόνο η ευαισθησία και τα ανθρωπιστικά μας αισθήματα, η αντοχή των δημοκρατικών μας θεσμών, η αντοχή των κοινωνικών μας μοντέλων αλλά και η ιδεολογική μας καθαρότητα, θα ’θελα να προσεγγίσω τις «σκοτεινές πλευρές» μιας από τις κατά καιρούς - με υπερηφάνεια παρουσιαζόμενες από τους αρμοδίους - δραστηριότητες των εγκλείστων: την εργασία. Κάθε χρόνο υπουργοί εγκαινιάζουν (συνήθως στους χώρους του ΕΟΜΜΕΧ) εκθέσεις έργων φυλακισμένων (καραβάκια, ξυλογλυπτική, κεντήματα) και η κοινή γνώμη ενθουσιώδης αναγνωρίζει εκ νέου - μέσω των «καλλιτεχνημάτων» αυτή τη φορά - την απολεσθείσα ανθρώπινη υπόσταση του κρατουμένου". Μόνο που τα πράγματα δεν είναι (και δεν μπορούσε να ήταν) έτσι.

Θα προσπαθήσω να αναπτύξω, όσο γίνεται πιο σύντομα, τις ιδεολογικές βάσεις της Ανώτατης Παιδείας. Υπάρχει κάποιος προβληματισμός γενικά με το κοινωνικό στοιχείο που επικρατεί μέσα στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο σήμερα και πόσο αυτό το κοινωνικό στοιχείο είναι δυνατό να διευρυνθεί, να αντέξει, να ενσωματώσει ένα νέο τμήμα Κοινωνικών Λειτουργών. Η Ανώτατη Παιδεία είναι δεδομένο ότι έχει δύο τουλάχιστον στόχους. Ο πρώτος είναι το να δημιουργήσει πολίτες που να μπορούν να εξετάζουν και να συνειδητοποιούν την κοινωνική σημασία της δράσης τους. Ο δεύτερος είναι να προετοιμάσει μελλοντικούς επιστήμονες να αντιμετωπίζουν τις επαγγελματικές ανάγκες τους, παρέχοντάς τους μια εκπαίδευση βασισμένη στις πιο σύγχρονες επιστημονικές γνώσεις. Έτσι, λοιπόν, μπορούμε να δεχτούμε ότι η Ανώτατη Παιδεία προσφέρει θετικές υπηρεσίες, τόσο στον τομέα της παραγωγής και εφαρμογής της επιστήμης, όσο και στον τομέα που αφορά την επαγγελματική κατάρτιση επιστημόνων και βέβαια μπορεί ακόμα να βοηθήσει στην κοινωνικοποίηση των ανθρώπινων ομάδων. Το θεσμικό πλαίσιο που ισχύει σήμερα στη χώρα μας έχει δημιουργήσει διάφορα προβλήματα, έχει ανοίξει, όμως, και αρκετές νέες προοπτικές. Δεν θα συζητήσουμε γι’ αυτό. Δεν πρέπει, όμως, να κρυβόμαστε πίσω από το ποια είναι η πρόκληση στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο σήμερα. Και, κατά τη γνώμη μου, δεν μπορεί να είναι καμιά άλλη από τη βελτίωση του επιπέδου σπουδών. Αυτή η βελτίωση σημαίνει: Πρώτον αναβάθμιση της παρεχόμενης μόρφωσης. Δεύτερον, κατάκτηση ενός διαλογικού και ανυψωμένου παιδαγωγικά τρόπου διδασκαλίας και τρίτο την ύπαρξη, θέσπιση πολύπλευρης και όχι μονόπλευρης γνώσης. Ναι στη Δημοκρατία στο Πανεπιστήμιο. Μόνο που η δημοκρατική δομή δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι θεσμική διασφάλιση της Ακαδημαϊκής Ελευθερίας. Χωρίς λοιπόν τη συναίνεση όλης της Πανεπιστημιακής κοινότητας, χωρίς, δηλαδή, τη διαμόρφωση μιας Εθνικής Παιδείας, το Πανεπιστήμιο «θα δικαιωθεί» ως ένας χώρος στείρων αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων και η επιστήμη θα υποβιβαστεί σε μια και όχι βέβαια τη σημαντικότερη επαγγελματική λύση.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Κάθε πράξη, κοινωνική ή όχι, πρέπει - για να ερμηνευτεί - να «συνδεθεί» πρώτα με το ενεργούν πρόσωπο1, με τα συναισθηματικά του κίνητρα2 και δευτερευόντως να εξετασθούν οι τυχόν επιπτώσεις της συμπεριφοράς αυτής στους τρίτους ή στον περίγυρο. Ως γνωστόν ο συναισθηματικός χαρακτήρας3 θεμελιώνεται στα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου και οι οποιεσδήποτε μεταγενέστερες επιδράσεις έχουν απλά διορθωτική και όχι δομική παρέμβαση. Παρόλο που στο παρελθόν η σταθερότητα και μονιμότητα της αρχικής συναισθηματικής δόμησης οδήγησαν στη διατύπωση της λομπροζιανής θεωρίας του εκ γενετής εγκληματία4 (ή και πιο πρόσφατα του εκ συστάσεως διεστραμμένου5), έχει πια γίνει κοινά αποδεκτό πως το βιοψυχολογικό στοιχείο δεν αρκεί για να ερμηνεύσει το «έγκλημα». Το περιβάλλον, άμεσο ή ευρύτερα κοινωνικό, είναι συνυπεύθυνο για την προσαρμογή ή όχι του ατόμου. Στην «εγκληματική» προσωπικότητα πρέπει να αναζητηθούν προσωπικά και εξωγενή στοιχεία7. 2. Το παιδί αποκτά συνείδηση του εαυτού του μέσα από τις αντανακλάσεις του περιβάλλοντος8. Αγωνιώντας για το στίγμα του «υπάρχω» άλλοτε κερδίζει την αγάπη (μέσα από κοινωνική συμπεριφορά) κι άλλοτε τραβάει την προσοχή προκαλώντας ή επιζητώντας την τιμωρία (για να κάνει έτσι αισθητή την παρουσία του9). Η πραγμάτωση του «εγώ» συνδέεται με μια φάση αυτονόμησης10 του νέου και πολλές φορές το πέρασμα στην αντικοινωνική πράξη11 αποτελεί έναν ηθικό «επιδειξισμό»12 που στοχεύει στην αναγνώριση - από τους τρίτους - της ύπαρξής του. Το έγκλημα «μεταμφιέζεται» σε μια κοινωνική πράξη που αντιστράφηκε λόγω της αποτυχίας να δημιουργηθούν θετικές σχέσεις13. Ο παραβάτης ( = παιδί) μη έχοντας ακόμα πλήρη συνείδηση του «καλού» και του «κακού»14 υιοθετεί μια προσωπική «κοινωνική συμπεριφορά» χωρίς να μπορεί να ελέγξει την ηθική της βάση15. Ο εγωκεντρισμός ή ο ναρκισσισμός της ηλικίας αποτρέπουν κάθε προσφυγή σε ηθικές αναστολές. Η επιθυμία16 αποκτά απόλυτη κυριαρχία και η αυτοκριτική είναι αδύνατη17

Στο άρθρο αυτό γίνεται μια παρουσίαση των μεγάλων ανθρώπινων δυνατοτήτων στο τομέα της πληροφορίας αλλά και της επεξεργασίας της. Τονίζεται ιδιαίτερα ότι οι δυνατότητες των Η/Υ δεν αναιρούν τον ανθρώπινο παράγοντα.

1. Όταν γράφεται ότι 1,2 δισ. άνθρωποι ζουν με 1 δολάριο την ημέρα και άλλα 2,8 δισ. με δύο δολάρια, όταν συνεχώς αυξάνονται αυτοί που διαβιούν κάτω από το ανεκτό όριο της φτώχειας, όταν εκτός σχολικού συστήματος βρίσκονται 113 εκατομμ. ανήλικοι, ενώ 900 εκατομμ. είναι οι αναλφάβητοι ενήλικες σε όλο τον κόσμο, όταν οι άποροι, οι άστεγοι και οι άνεργοι στιγματοποιούνται, όταν το 20% των πλουσιότερων στη γη ελέγχει το 86% του παγκόσμιου εισοδήματος, όταν η σχέση φτωχότερων προς πλουσιότερες χώρες από 1 προς 3 (1820) έγινε 1 προς 44 (1973) και το 1992 ανήλθε σε 1 προς 72, όταν συμβαίνουν και αξιόπιστα καταγράφονται όλα αυτά τα (ποσοτικής και ποιοτικής σημασίας) γεγονότα, αντιλαμβανόμαστε πως ήδη έχουμε εγκλωβιστεί σε μια νέα πραγματικότητα, σ' ένα νέο περιβάλλον, σε μια νέα γεωγραφία της εξουσίας. Λίγοι αποδέχονται ότι η παγκοσμιοποίηση δεν είναι παρά μια «ιδεολογική κατασκευή», ότι δεν δημιουργεί μόνο νικητές αλλά και νικημένους. Το βέβαιο πάντως είναι ότι η ελεύθερη αγορά απέτυχε να καταπολεμήσει τη φτώχεια, καθώς στην προσπάθειά της να ενσωματώσει στη διεθνή οικονομία τις περιθωριοποιημένες κοινωνίες δεν μπόρεσε (< δεν θέλησε) να λάβει πρόσφορα μέτρα για την ένταξη περιθωριακών ατόμων ή ομάδων.

Πολλοί ισχυρίζονται ότι τα μαθηματικά μας καθησυχάζουν στο ’’απλοϊκό μας όραμα”. Η ακρίβεια και η λιτότητά τους μας δίνουν ένα αίσθημα ασφάλειας. Τα λάθη αποκλείονται και η βεβαιότητά μας για την τάξη των πραγμάτων αποκτά διάρκεια (Ζαν-Πιερ Μπενζεκρί 1987). Όμως η πεμπτουσία της ζωής και της δράσης δεν είναι η απαρίθμηση, αλλά η φαντασία. Ο Η/Υ δίνει ψευδαισθήσεις λύσεων. "Αλλοτε μέσω εξαντλητικής βιβλιογραφίας, η οποία όμως δεν έχει ’’αφομοιωθεί” από τον ερευνητή κι άλλοτε μέσω ’’ακριβοδίκαιων” αποφάσεων που βρίσκουν όμως αντίθετα τα αισθήματα δικαιοσύνης και επιείκειας όλων μας. Κερδίζεις χρόνο, αλλά σίγουρα δεν κερδίζεις πείρα