Στο άρθρο επισημαίνονται οι κυρίες επιδιώξεις των Εθνικών Σχεδίων Δράσης για την Κοινωνική Ενσωμάτωση και την Πρόνοια και η εναρμόνιση τους με την ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Πολιτικής και της Πολιτικής της Τοπικής Ανάπτυξης, που αυτή προωθεί μέσα από τη Δικτύωση και την Αποκέντρωση των Κοινωνικών Υπηρεσιών...

Ο όρος «Κοινωνία της Πληροφορίας»  χρησιμοποιείται επισήμως για πρώτη φορά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 8 Δεκεμβρίου 1999 σε ειδική έκδοση με τον τίτλο «e -(ηλεκτρονική) Ευρώπη: Μια Κοινωνία της Πληροφορίας για όλους» (COM (1999) 687 τελικό). Η Επιτροπή διατυπώνει τρεις  επίδοξους αντικειμενικούς στόχους, προκειμένου να φέρει τα οφέλη των Νέων Τεχνολογιών (ΝΤ) σε όλους τους ευρωπαίους: α. Δικτύωση και εισαγωγή στην ψηφιακή εποχή (digital age) κάθε πολίτη, νοικοκυριού, σχολείου, επιχειρήσεως και διοικητικής αρχής. β. Δημιουργία μιας ηλεκτρονικά μορφωμένης Ευρώπης με τη στήριξη μιας πρωτοποριακής κουλτούρας έτοιμης να χρηματοδοτήσει και να αναπτύξει νέες ιδέες. γ. Προσοχή στην εξέλιξη των διαδικασιών, ώστε να διαφυλαχθεί η εμπιστοσύνη των καταναλωτών, να ενισχυθεί η κοινωνική συνοχή και να αποφευχθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός.

Το θέμα των ανθρώπινων και κοινωνικών δικαιωμάτων, καθώς και η παραβίασή τους περιλαμβάνει μερικές από τις περισσότερο αμφισβητούμενες νομικές έννοιες. Για τις ανάγκες αυτού του διαλόγου, τα θεμελιώδη ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα γίνονται δεκτά, όπως καθορίζονται από τις διατάξεις του Συντάγματος 1975 και τις Διεθνείς Συμβάσεις που δεσμεύουν τη χώρα μας. Θεωρείται εξάλλου σκόπιμη μια συνοπτική αναφορά στη θεμελίωση στην έκταση και στην αγωγιμότητα των δικαιωμάτων που απηχούν τη νομική προστασία του ηλικιωμένου ατόμου. Επειδή η αναγνώριση των κοινωνικών δικαιωμάτων συνεπάγεται και την ευρεία συμμετοχή της κρατικής πρωτοβουλίας, γι’ αυτά εξετάζεται από τους συνομιλητές η δυνατότητα προστασίας των ηλικιωμένων από τους διάφορους θεσμούς κοινωνικών υπηρεσιών και ειδικότερα από την κοινωνική πρόνοια. Επιπλέον, συζητούνται τρόποι, που θα μπορούσαν να προλάβουν ή να αποκαταστήσουν την παραβίαση τέτοιων δικαιωμάτων, με ιδιαίτερη μνεία στον ενεργό και δύσκολο ρόλο των κοινωνικών λειτουργών μέσα από τη μεθοδολογία της επιστήμης τους. 1

Δεν είναι πρόθεση μου να εξετάσω το θέμα των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων καθώς και της παραβίασής τους από νομική ή συνταγματική σκοπιά. Δεν έχω τις απαιτούμενες γνώσεις για μια νομική τεκμηρίωση των κοινωνικών δικαιωμάτων. Ως γνωστόν είναι μια από τις περισσότερο αμφισβητούμενες νομικές έννοιες. Υπάρχει βέβαια η γνωστή τριμερής ταξινόμηση: ατομικό δικαίωμα - πολιτικό δικαίωμα - κοινωνικό δικαίωμα. Τα δύο τελευταία περιλαμβάνουν την αξίωση μιας ενεργητικής συμμετοχής στα κοινά και μιας ωφέλιμης "παροχής" προς το άτομο. Πέραν όμως από τις συστηματικές αυτές ταξινομήσεις είναι γεγονός, οτι οι τρεις κατηγορίες αλληλοκαλύπτονται και ενώνονται έχοντας κοινό άξονα την προσωπικότητα του ανθρώπου που ζει στη σημερινή πλουραλιστική κοινωνία. Στα διάφορα συνταγματικά κείμενα τα κοινωνικά δικαιώματα αναφέρονται με διάφορες ονομασίες π.χ. "κοινωνικές σχέσεις" ή "πολιτιστικά και κοινωνικά δικαιώματα". Όπως αναφέρει ο Γ.Κ. Βλάχος, αυτές οι ονομασίες "υπογραμμίζουν το γεγονός ότι δεν πρόκειται για μονομερείς υλικές "παροχές" του κράτους, αλλά για κοινωνικές και πολιτιστικές δομές που περιβάλλουν το κράτος από παντού και προσφέρουν μια νέα αρχιτεκτονική βάση στο όλο κοινωνικό οικοδόμημα" (σελ.110). Περισσότερα για τη συστηματοποίηση και ταξινόμηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου και για τα κατά παράδοση προστατευόμενα δικαιώματα βλ. Γ.Κ. Βλάχου "Κοινωνιολογία των δικαιωμάτων του ανθρώπου", σελ. 108-130 και Α.Σβώλου - Γ.Βλάχου "Το Σύνταγμα της Ελλάδος".(Η κρίση της ελευθερίας και ο πολλαπλασιασμός των ατομικών δικαιωμάτων) ΑΊ, σελ. 170 επ. Επίσης βλ. Γ.Λεβέντη "Τα κοινωνικά δικαιώματα του Πολίτη" Σύνταγμα, σελ. 121 επ.

Τo άρθρο πραγματεύεται το ρόλο, αλλά και τις δυσκολίες (εγγενείς και αλλότριες) των μη κυβερνητικών, μη κερδοσκοπικών οργανισμών στην υπηρεσία του Ευρωπαίου ηλικιωμένου πολίτη, στα πλαίσια της κοινωνικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των συστημάτων Κοινωνικής Προστασίας, που αυτή διαμορφώνει. Εξετάζει τη σχέση μεταξύ απασχόλησης και αφυπηρέτησης, τους προσανατολισμούς και τις στρατηγικές που προωθεί η Ε.Ε. για την επιτυχία οποιασδήποτε πολιτικής για την προστασία και φροντίδα των ηλικιωμένων. Επισημαίνει τις δυσκολίες που έχουν παρουσιαστεί, τόσο σε επίπεδο σχεδιασμού και υλοποίησης μίας πολιτικής για το «Ενεργό Γήρας», όσο και στον κρίσιμο ρόλο και στην αναγνώριση του Εθελοντικού Κοινωνικού Τομέα.

Στην ειδική έκδοση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «β (ηλεκτρονική) Ευρώπη: Μια Κοινωνία της Πληροφορίας για όλους»(1999) εγκαινιάζεται επισήμως η πορεία των κρατών-μελών στην ψηφιακή εποχή. Μέσα στα επόμενα οκτώ χρόνια, οι εξελίξεις υπήρξαν ραγδαίες. Η εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας και της παγκοσμιοποίησης, που αυτή υποβοηθά, ήδη διαμορφώνουν δυναμικά κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές καταστάσεις, οι οποίες αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν την ποιότητα ζωής ατόμων, οικογενειών, κοινοτήτων, την κοινωνική δικαιοσύνη, τη λειτουργία των Κοινωνικών Υπηρεσιών και Οργανισμών Κοινωνικής Φροντίδας. Οι κοινωνικοί λειτουργοί συνειδητοποίησαν πολύ νωρίς την εύκολη παραβίαση ορισμένων δικαιωμάτων των εξυπηρετούμενων ομάδων από την επικράτηση της τηλεπληροφορικής στις ανθρώπινες κοινότητες και στις Κοινωνικές Υπηρεσίες, αλλά και προείδαν την αξιοποίηση αυτής της τεχνολογίας για τη Βελτίωση της παραγωγής και διάθεσης των υπηρεσιών και της επαγγελματικής τους δράσης. Υπάρχουν ζητήματα τριβής και προβληματισμού στη διαμορφούμενη Κοινωνία της Πληροφορίας που απασχολούν ιδιαίτερα τους εκπαιδευτικούς, τους ερευνητές και τους επαγγελματίες κοινωνικούς λειτουργούς, για τα οποία επιδιώκουν μια πληρέστερη κατανόηση, ώστε να οδηγηθούν σε πιο αποτελεσματική εκπαίδευση και πρακτική.