ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο όρος “σωματική καθυστέρηση”, ή “δυστροφία”, ή “ανεπάρκεια αύξησης σωματικού Βάρους μη οργανικής αιτιολογίας” χρησιμοποιείται στην παιδιατρική για να χαρακτηρίσει εκείνη την παθολογική κατάσταση κατά την οποία το Βάρος σώματος ενός παιδιού Βρίσκεται κάτω από την 3η εκατοστιαία θέση (Ε.Θ.), δηλαδή κάτω από τα φυσιολογικά όρια. Το σύνδρομο αυτό ανήκει στις σοβαρές παθήσεις της παιδικής ηλικίας γιατί, εκτός από την καθυστέρηση της ανάπτυξης, μπορεί να προκαλέσει και προβλήματα στην ψυχική υγεία, τη νοημοσύνη και την κοινωνική προσαρμογή των παιδιών (1,5,7). Η νοσολογική οντότητα F.T.T. (Failure to Thrive) διακρίνεται α) σε οργανικής και 6) σε μη οργανικής αιτιολογίας. Τα τελευταία χρόνια πολλοί ερευνητές χρησιμοποιούν τον όρο F.T.T. μόνο για περιπτώσεις μη οργανικής αιτιολογίας. Το σκεπτικό τους είναι πως στις άλλες περιπτώσεις η ανεπάρκεια αύξησης του σωματικού Βάρους αποτελεί εκδήλωση μιας συγκεκριμένης χρόνιας οργανικής νόσου (π.χ. συγγενούς καρδιοπάθειας, νεφρικής ανεπάρκειας, εγκεφαλικής παράλυσης, νεοπλασίας, μεσογειακής αναιμίας) και όχι ξεχωριστή νόσο (4).  

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 χρόνων έχει γίνει μεγάλη πρόοδος στη μελέτη της φροντίδας των παιδιών που αναγκάζονται να ζουν μακρυά από τις οικογένειές τους (ιδρύματα, ανάδοχες οικογένειες, κ.λπ.). Τα Βασικά συμπεράσματα από τις μελέτες αυτές είναι: - Η ικανοποιητική κάλυψη των φυσικών αναγκών δεν είναι επαρκής για να εξασφαλίσει την ικανοποιητική κοινωνική και νοητική ανάπτυξη. - Η ιδρυματική εμπειρία στην παιδική ηλικία μπορεί να έχει ολέθρια και μακρόχρονα αποτελέσματα στη συμπεριφορά και την ψυχική υγεία του ατόμου. - Πολλά από τα παιδιά που εισάγονται στα ιδρύματα, θα μπορούσαν να παραμείνουν στα σπίτια τους αν η Πολιτεία διέθετε αποτελεσματικές και επαρκείς υπηρεσίες. Αν και τα ευρήματα αυτά είναι καλά τεκμηριωμένα σε ερευνητικά αποτελέσματα, δεν έχουν γίνει ακόμα πράξη, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλά αναπάντητα επιστημονικά ερωτήματα (4). Μελετώντας τα αποτελέσματα των πρώτων εμπειριών στη συμπεριφορά των παιδιών ο Rutter (1981) έθεσε το εξής ερώτημα: “τα παιδιά που μεγάλωσαν σε ιδρύματα στερούνται στοιχειωδών κοινωνικών ικανοτήτων ή έχουν μάθει τρόπους συμπεριφοράς που είναι προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον του ιδρύματος, αλλά είναι δυσλειτουργικοί σε άλλα περιβάλλοντα;” (12). Συνεργατική έρευνα του Ι.Υ.Π. και του Κέντρου Βρεφών “Η ΜΗΤΕΡΑ” (1979-1984) για την ιδρυματική περίθαλψη παιδιών στην Ελλάδα κάλυψε με επιτόπια επίσκεψη όλα τα ιδρύματα της χώρας, που περιθάλπουν παιδιά έως 19 χρόνων, παιδιά φυσιολογικά και παιδιά με σωματικές ή ψυχικές αναπηρίες. Η έρευνα ασχολήθηκε με τις επιπτώσεις της ιδρυματικής ζωής στην ψυχονοητική εξέλιξη και στη συμπεριφορά των παιδιών (8).

Ένας συστηματικός διάλογος σχετικά με την επιστημονική τεκμηρίωση της ανάγκης εφαρμογής της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΔΣΔΠ), στο πλαίσιο εφαρμογής προγραμμάτων παιδικής προστασίας, εκβάλλει ήδη σε μια ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος της κακοποίησης - παραμέλησης του παιδιού. H κοινοτική προσέγγιση ως επιστημονική μέθοδος πρακτικής και παρέμβασης σε τοπικό επίπεδο, στοχεύει στην κοινοτική ανάπτυξη και την κοινωνικοπολιτική χειραφέτηση, κινητοποιώντας για συλλογική δράση, συμβάλλοντας δε πολύ περισσότερο στην πρωτογενή πρόληψη των κοινωνικών προβλημάτων και την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού. Είναι προφανές, ότι η καλύτερη επιβεβαίωση και η εφαρμογή μέτρων για την προάσπιση και διασφάλιση των δικαιωμάτων του παιδιού, σημαίνουν σειρά πολιτικών, νομοθετικών και κοινωνικών δράσεων, για ανάπτυξη και εξέλιξη, προστασία και συμμετοχή. H προνοιακή πρακτική δεν συμμερίζεται πλήρως αυτή την άποψη και διστάζει σε μια ριζοσπαστική προοπτική. Ωστόσο, οι διεθνείς και ευρωπαϊκές κινητοποιήσεις καθώς και οι νέες τάσεις στη μελέτη, αντιμετώπιση και πρόληψη του φαινομένου της θυματοποίησης των παιδιών, τα έχουν μεταβάλλει από αντικείμενα προστασίας, σε υποκείμενα δικαιωμάτων, επιβάλλοντας

Η ερευνητική εικόνα και οι πρακτικές εφαρμογής ίου θεσμού της ανάδοχης φροντίδας στην Ελλάδα, αποτελούν πρόκληση για ένα ευρύ φάσμα επιστημόνων που τον υπηρετούν, αλλά και για την ίδια την κοινωνική πολιτική, ως αντίδραση στις αλλαγές που επιτελούνται ως προς την κοινωνική αποδοχή της ανάδοχης οικογένειας, τη διεπιστημονική προσέγγιση, τη νομική υπόσταση, καθώς και τα κατοχυρωμένα δικαιώματα του παιδιού, μέσα από τη Διεθνή Σύμβαση του OHE. Με άξονα αυτή τη ριζική αλλαγή, συναντάμε εντονότερα όλες τις αντιφάσεις στο γενικότερο πλαίσιο υλοποίησης ενός θεσμού ο οποίος καθίσταται ανίσχυρος αν δεν εντάξουμε τα θεμελιώδη δικαιώματα των παιδιών και την έννοια της ανάπτυξης στις κοινωνικές πολιτικές που επιτρέπουν την εφαρμογή του.

Η μεθοδολογία Delphi (Δελφική Μέθοδος) αποτελεί μια ποιοτική προσέγγιση που είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί όταν υπάρχει παντελής έλλειψη στοιχείων για το υπό έρευνα ζήτημα. Η συγκεκριμένη μεθοδολογία αποσκοπεί στην επίτευξη ενεργούς σύγκλισης μεταξύ των μελών μιας επιτροπής εμπειρογνωμόνων, ενώ η ιδιαιτερότητα της συνίσταται στο ότι η διαδικασία συνεργασίας με τους εμπειρογνώμονες διεξάγεται σε διαδοχικές φάσεις (τρεις ή περισσότερες) και απαιτεί επιβεβαίωση ή αναθεώρηση των απόψεών τους, θέτοντας υπ όψη τους τα δεδομένα που αφορούν στη γνώμη όλων των μελών της επιτροπής. Στο πεδίο της βίας κατά των παιδιών, κεντρικό εγχείρημα της απόπειρας αποτίμησης των αναγκών αλλά και της βελτίωσης του επιπέδου τεχνογνωσίας και παρεχόμενων υπηρεσιών, αποτελεί η δημιουργία ανάπτυξης «κοινού λόγου» μεταξύ των εμπλεκομένων επαγγελματιών. Ακόμα περισσότερο, η υλοποίηση των σχετικών παρεμβάσεων, στοχεύει όχι μόνο σε πληθυσμούς με μεγάλο βαθμό κοινωνικής παθολογίας, αλλά στον ευρύτερο πληθυσμό με βάση μία πολιτική ανασύνθεσης στρατηγικών πρόληψης και αντιμετώπισης, αποβλέποντας ταυτόχρονα στη βιωσιμότητα των συστημάτων έρευνας και κοινωνικού σχεδιασμού. Με αυτήν την έννοια η μεθοδολογία Delphi μπορεί να αποτελέσει ένα πολύτιμο εργαλείο για την έρευνα, αλλά και τον σχεδίασμά και την υλοποίηση παρεμβάσεων υγείας και πρόνοιας στον ευαίσθητο τομέα της παιδικής προστασίας.  

Το ζήτημα επαναπροσδιορισμού της λειτουργίας των ιδρυμάτων κλειστής προστασίας για παιδιά ηλικίας 0-18 ετών Βρίσκεται στο προσκήνιο της επιστημονικής κοινότητας τα τελευταία 40 χρόνια, Βασισμένο σε ένα μείγμα θεωρητικής, εμπειρικής και ερευνητικής τεκμηρίωσης που οδηγεί στις μέρες μας στην κατασκευή όχι μόνο μιας επιστημολογικής αλλά και ηθικής στάσης απέναντι & αυτό. Ως γνωστόν, το πρόβλημα της διαχείρισης των παιδιών, όταν οι συνθήκες αποκλίνουν των τυπικών, είναι πολύ παλαιό.