Εισαγωγή Σύμφωνα με τον ορισμό της UNESCO, όπως διαμορφώθηκε στη γενική συνδιάσκεψη του ’78, αναλφάβητο είναι το άτομο που δεν έχει αποκτήσει τις αναγκαίες γνώσεις και ικανότητες για την άσκηση όλων των δραστηριοτήτων για τις οποίες η γνώση της ανάγνωσης, της γραφής και της αριθμητικής είναι απαραίτητες, ώστε να μπορεί να αναλάβει με αποτελεσματικότητα ένα ρόλο μέσα στην κοινότητα και να συμμετέχει ενεργά στη ζωή της χώρας του. Διακρίνονται δύο κατηγορίες αναλφάβητων: α) οι οργανικά αναλφάβητοι, εκείνοι δηλ. που δε διδάχτηκαν ποτέ γραφή και ανάγνωση, και β) οι λειτουργικά αναλφάβητοι, εκείνοι που διδάχτηκαν γραφή και ανάγνωση αλλά στη συνέχεια δεν χρησιμοποίησαν και δεν καλλιέργησαν τις γνώσεις που απέκτησαν με αποτέλεσμα αυτές να ατονήσουν και να αδρανοποιηθούν. Η ύπαρξη και διατήρηση του αναλφαβητισμού αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη και εμποδίζει χιλιάδες άνδρες και γυναίκες να πάρουν τις τύχες τους στα χέρια τους. Τα άτομα αυτά μειονεκτούν σε πολλές περιπτώσεις της καθημερινής.ζωής: στα καταστήματα, στη συγκοινωνία, στις τράπεζες, στο να μπορούν να διαβάσουν οδηγίες χρήσης κάποιου μηχανήματος κ.λπ. Στις αγροτικές περιοχές, ο αναλφάβητος πληθυσμός δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία και να ακολουθήσει προηγμένες συλλογικές μεθόδους καλλιέργειας, ώστε να βελτιώσει την παραγωγή του. Οι αναλφάβητοι γονείς αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ανατροφή των παιδιών, στην αγωγή και τη μόρφωσή τους. Δεν μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά στο σχολείο, με συνέπεια την τάση αναπαραγωγής του φαινομένου.

Σοβαρές διαταραχές στη μάθηση σε παιδιά με φυσιολογική νοημοσύνη παρατηρούνται περίπου σε 10% του μαθητικού πληθυσμού, ιδίως στις πρώτες τάξεις της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το ποσοστό αυτό κυμαίνεται από χώρα σε χώρα, ανάλογα με τις ιδιότητες του γραπτού και προφορικού λόγου, το εκπαιδευτικό σύστημα και τις κοινωνικοπολιτιστικές συνθήκες. Τα περισσότερα απ’ αυτά τα παιδιά έχουν και άλλα προβλήματα όπως π.χ. υπερκινητικότητα, διάσπαση προσοχής, κινητική ανωριμότητα, διαταραχές στο λόγο, ψυχικές διαταραχές, ιδίως διαταραχή συμπεριφοράς (YULE και RATTER 1985, MASON 1967, INGRAM 1970, VELLUTINO 1981, Παπαθεοφίλου και συν. 1989).

Αυτή είναι μια προκαταρκτική μελέτη αξιολόγηση της δουλειάς των επαγγελματικών εργαστηρίων της Μονάδας ψυχικής Υγείας Εφήβων (MWYE) του Περιφερειακού Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών (ΠΓΝΑ). Στηρίζεται σε 32 έφηβους και νέους πού φοίτησαν στα εργαστήρια από 1.30.6.89, και αποφοίτησαν ή διέκοψαν τη φοίτησή τους. Ο αριθμός είναι μικρός, δείχνει όμως τις δυνατότητες αυτής της εναλλακτικής μορφής ψυχιατρικής παρέμβασης, και “κρούει τον κώδωνα του κινδύνου" για το τι μπορεί να επακολουθήσει αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, π.χ. συστηματική ψυχιατρική παρακολούθηση, και δημιουργία προστατευμένων ή παραγωγικών εργαστηρίων για όσους δεν μπορούν να βρουν απασχόληση στην ελεύθερη αγορά εργασίας.

Η εργασία αυτή είναι προσπάθεια αξιολόγησης του Νοσοκομείου Ημέρας (ΝΗ) της Μονάδας Ψυχικής Υγείας Εφήβων του Περιφερειακού Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών. Εξετάζονται οι παράμετροι διαμονή, απασχόληση, υποτροπές 6-36 μήνες μετά την έξοδο από το ΝΗ. Το γεγονός ότι οι περισσότεροι έφηβοι έβρισκαν θέση σε επαγγελματικά εργαστήρια, και ότι μετά πάροδο 18-36 μηνών οι είχαν κάποια εργασιακή απασχόληση θεωρείται σημαντική επιτυχία. Επισημαίνεται όμως ο κίνδυνος υποτροπών και συχνών ενδονοσοκομειακών νοσηλειών που δυνατό να οδηγήσουν στην ασυλοποίηση ιδίως για τους εφήβους που είχαν προηγούμενες νοσηλείες και οι σχέσεις τους με τις οικογένειές τους ήταν αμφιθυμικές. Τονίζεται η ανάγκη συνεχούς ψυχιατρικής παρακολούθησης και δημιουργίας νέων εναλλακτικών δομών.